Laktacja – co powinniśmy o niej wiedzieć?

Na czym polega laktacja?

Proces laktacji rozpoczyna się już na etapie ciąży. Pierwsze krople pokarmu mogą pojawić się nawet w jej 16. tygodniu. Laktacja polega na produkcji i wydzielaniu pokarmu przez kobiecy organizm. To proces regulowany przez hormony – głównie prolaktynę oraz oksytocynę.

Dziecko poprzez ssanie stymuluje nerwy czuciowe obecne w brodawce sutkowej oraz otoczce. Wtedy przysadka mózgowa kobiety reaguje i wytwarza prolaktynę odpowiadającą za wytwarzanie pokarmu w tkance gruczołowej. Właśnie dlatego im częściej dziecko jest przystawiane do piersi, tym więcej pokarmu one produkują.

Oksytocyna wpływa na wypływ mleka z piersi. Sprawia, że komórki, które otaczają pęcherzyki mleczne, obkurczają się. Dzięki temu pokarm łatwiej wpływa do przewodów mlecznych, skąd maluszek go wysysa.

Należy pamiętać, że produkcja oksytocyny jest mocno związana z samopoczuciem kobiety, jej nastawieniem, psychiką. Jeśli ma ona zapewnione wsparcie, patrzy na dziecko, myśli o nim, słyszy jego płacz, pokarm samoczynnie zaczyna napływać. Problem z laktacją mają z kolei mamy zestresowane, zdenerwowane i zmęczone.

Co musi się zadziać, aby z powodzeniem karmić piersią?

Proces laktacji
Aby laktacja przebiegała bezproblemowo, muszą współdziałać ze sobą: pierś i hormony u matki oraz odruch szukania i ssania u dziecka. Tylko w ten sposób popyt na mleko będzie mógł być zaspokojony przez organizm mamy. Kobieta będzie szczęśliwa, a dziecko będzie się zdrowo rozwijać.

Stymulacja piersi
Piersi, gdy są stymulowane przez dziecko, wysyłają do mózgu mamy sygnał o zapotrzebowaniu na mleko. W ten sposób rozpoczyna się proces laktacji, czyli produkcja i wydzielanie pokarmu przez organizm kobiety.

Hormony odpowiedzialne za laktację
Prolaktyna odpowiada za wytwarzanie mleka, oksytocyna zaś za jego wypływanie z piersi. Oba te hormony wydzielane są przez kobiecy organizm, gdy dostaje on informację o zapotrzebowaniu na pokarm. Okazuje się, że dzięki temu nawet adoptowane dziecko może być karmione naturalnie.

Odruch szukania
Każdy noworodek został wyposażony przez naturę w odruch szukania. Dzięki niemu, gdy jest głodny, kręci główką, wysuwa język i odwraca się w kierunku piersi, szeroko otwierając buzię. W ten sposób szuka brodawki sutkowej.

Odruch ssania
Maluszek, którego przystawia się do piersi, zaczyna ją ssać. Rodzi się z tą umiejętnością i nie wymaga specjalnej nauki. Czasami potrzebuje jedynie delikatnej pomocy w prawidłowym uchwyceniu piersi, by złapał całą brodawkę wraz z otoczką.

Pobudzanie laktacji

Poza pozytywnym nastawieniem i częstym przystawianiem dziecka do piersi ważna jest również efektywność karmienia. Co to oznacza?

Maluch musi prawidłowo uchwycić pierś i aktywnie ssać. W pierwszym okresie po porodzie może to trwać bardzo długo i często, bo nawet do 12 razy na dobę – również w nocy. Jest to bardzo istotne ze względu na rozruszanie laktacji. Po kilku tygodniach karmienie staje się bardziej regularne i nieco rzadsze, bo występuje około 8 razy w ciągu doby.

W początkowym okresie po porodzie laktacja jeszcze nie jest dostosowana do potrzeb dziecka. Organizm kobiety potrzebuje trochę czasu, by wyrównać podaż z popytem. Jeśli mamie wydaje się, że ma zbyt mało pokarmu, a dziecko nie najada się, powinna skonsultować się z doradcą laktacyjnym. Sprawdzi on technikę karmienia i udzieli wskazówek, co robić, by utrzymać laktację.

Kobieta zawsze też może wspomóc się laktatorem i/lub specjalnymi produktami, np. Lactosan mama czy Lactosan fix, które zawierają koper włoski lub owoc anyżu wspierające laktację.

Skąd biorą się problemy z laktacją?

Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla dziecka. Nie tylko zawiera wszelkie niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju składniki odżywcze, ale jest też ekonomiczne i wygodne. Nie zawsze jednak karmienie piersią jest proste, a laktacja przebiega bezproblemowo, choć na pierwszy rzut oka tak właśnie powinno być.

Najczęstszymi przyczynami kłopotów z laktacją są brak wsparcia ze strony najbliższych i stres. Mówi się, że mleko powstaje w głowie, dlatego tak ważne jest samopoczucie mamy. Jest ono zdecydowanie gorsze, gdy nie może liczyć na męża i rodzinę.

Pierwsze dni po porodzie koncentrują się prawie tylko na karmieniu, bo mały żołądek dziecka szybko się napełnia, ale i ekspresowo opróżnia. Mleko mamy jest lekkostrawne, więc ma się wrażenie, że noworodek ciągle jest głodny. Kobieta nie ma wtedy czasu nie tylko na gotowanie i sprzątanie, ale nawet na pójście do toalety czy wykąpanie się.

Po pierwszych tygodniach sytuacja ustabilizuje się, jednak w tym pierwszym etapie młoda mama bardzo potrzebuje zrozumienia od najbliższych oraz wyręczenia w domowych obowiązkach.

Tak naprawdę niewiele jest mam, które nie mogą wykarmić swojego dziecka. Tylko drobny odsetek kobiet spotyka się z taką sytuacją. Niektóre panie mają uszkodzoną tkankę mleczną po operacjach piersi. Najczęściej jednak wystarczy prawidłowa technika karmienia, wizyta u specjalisty i po prostu chęci, by udało się pokonać trudności z laktacją.

Składniki mleka matki

Białko
Ułatwia wchłanianie żelaza, cynku, wapnia i miedzi, hamuje namnażanie bakterii, zapobiega infekcjom. Korzystnie działa na rozwój mózgu i oczu, trawienie i wchłanianie tłuszczów. Przyswajalne niemal w 100 proc.

Tłuszcze
Mają działanie przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Wpływają na jakość widzenia, rozwój układu oddechowego i nerwowego oraz na zdolności poznawcze maluszka. Przyswajalne w około 95 proc.

Laktoza
Podstawowe źródło energii, przyspiesza rozwój układu nerwowego, wspomaga przyswajanie magnezu, wapnia i żelaza, wspiera wzrost kości oraz namnażanie bakterii jelitowych odpowiedzialnych za trawienie węglowodanów i hamowanie rozwoju drobnoustrojów.

Inne węglowodany
Poza laktozą w mleku matki obecne są glikoproteidy oraz oligosacharydy. Ułatwiają one wchłanianie przez organizm dziecka witaminy B12 oraz kwasu foliowego.

Witaminy i składniki mineralne
W mleku matki obecne są w ilości pokrywającej zapotrzebowanie maluszka. Jedynie witamina D powinna być dodatkowo suplementowana.

Inne
W mleku kobiecym znajdują się również hormony, żywe komórki krwi biorące udział w rozwoju odporności, nukleotydy zwiększające wytwarzanie przeciwciał, a także immunoglobulina sekrecyjna wspierająca walkę z drobnoustrojami.

Zmiana składu mleka podczas karmienia piersią

• pierwsze mleko, czyli tzw. siara (od 1. do 5. doby po porodzie) – mało kaloryczne, bogate w leukocyty i sole mineralne
• mleko przejściowe, niedojrzałe (między 6. a 14. dniem od porodu) – zawiera więcej białka, mniej tłuszczu i laktozy niż mleko dojrzałe
• mleko dojrzałe (między 15. a 30. dniem laktacji) – ma w swoim składzie więcej tłuszczów i węglowodanów niż mleko pierwsze, jednak jest uboższe w białka